- Home
- Kenniscentrum
- Het ABC van motivatie in onderwijs
Het ABC van motivatie in onderwijs
In een tijd waarin leerprestaties dalen en het mentaal welzijn van jongeren onder druk staat, brengt het boek Het ABC van motivatie in onderwijs van professoren Maarten Vansteenkiste en Bart Soenens een helder en hoopgevend perspectief.
Waarom motivatie de sleutel is tot beter onderwijs: het ABC-model als hefboom voor prestaties én welzijn
Motivatie in onderwijs is geen extraatje, maar een noodzaak. Dat was de centrale boodschap tijdens de boekvoorstelling van Het ABC van motivatie in onderwijs aan de UGent, waar professoren Maarten Vansteenkiste en Bart Soenens toelichtten waarom motivatie dé hefboom is voor betere leerprestaties én mentaal welzijn. In een onderwijslandschap onder druk, bieden zij een wetenschappelijk onderbouwd én praktisch bruikbaar alternatief voor de klassieke “prestaties versus welzijn”-tegenstelling.
Onderwijs onder druk: dubbele uitdagingen
Het onderwijs in Vlaanderen kampt met dubbele kopzorgen. Leerlingen scoren slechter in internationale vergelijkingen en tegelijkertijd woedt er een mentale gezondheidscrisis onder jongeren. Steeds meer leerlingen worstelen met angst, stress en depressieve klachten. Leraren zitten klem tussen hoge verwachtingen en structurele tekorten.
Tegen deze achtergrond klinkt de roep om “terug naar de kern” luider. Sommige stemmen pleiten voor een harde focus op leerprestaties, alsof aandacht voor welzijn dat in de weg zou staan. Maar dat is volgens Vansteenkiste en Soenens een valse tegenstelling.
“Het debat tussen prestaties en welzijn is een valse keuze. Je moet die twee niet tegenover elkaar zetten, want ze versterken elkaar als je het goed aanpakt,” stelt Maarten Vansteenkiste, motivatiepsycholoog aan de UGent.Het ABC van motivatie: de wetenschappelijke basis
De sleutel ligt volgens de auteurs in het begrijpen en ondersteunen van motivationele basisbehoeften. In hun boek leggen ze het ABC-model uit, gebaseerd op decennia psychologisch onderzoek. Het model draait rond drie universele psychologische noden:
- Autonomie: je voelt dat je zelf keuzes mag maken.
- Binding (verbondenheid): je voelt je gezien, gewaardeerd en gesteund.
- Competentie: je ervaart dat je iets onder de knie krijgt en vooruitgaat.
Wanneer die drie behoeften worden vervuld, gaan leerlingen beter presteren én voelen ze zich beter in hun vel,” zegt Bart Soenens, ontwikkelingspsycholoog aan de UGent.Motivatie als motor van prestaties én veerkracht
Het ABC-model toont aan dat motivatie meer is dan “goesting hebben”. Het is een motor die zowel leerprestaties als veerkracht voedt. Als leerlingen zich competent voelen, gesteund weten en autonomie ervaren, stijgt hun taakgerichtheid, daalt hun stress en gaan ze dieper in op de leerstof. Ze presteren beter, met meer plezier én minder uitval.
“We zien dat leerlingen bij wie het ABC wordt ondersteund, niet alleen beter presteren, maar ook sociaal sterker functioneren en hulpvaardiger zijn,” aldus Soenens.
Bovendien blijkt uit onderzoek dat deze leerlingen meer openstaan voor feedback, beter omgaan met tegenslagen en meer betrokken zijn bij de klasgroep. Een veilig leerklimaat komt er dus niet ondanks, maar juist dankzij prestaties en motivatie.
Weg van de valse tegenstelling: prestaties en welzijn versterken elkaar
Vansteenkiste en Soenens roepen op om het uitgeholde debat tussen “zachte” en “harde” onderwijsklemtonen te verlaten. In plaats van welzijn en prestaties als tegengestelden te zien, moeten we begrijpen dat ze vaak samengaan.
Maarten VansteenkisteWillen we de onderwijskwaliteit versterken, dan moeten we het ABC van zowel leerlingen als leraren voeden.
Sfeerbeelden Boekvoorstelling
Van symptoombestrijding naar structurele aanpak
Om de motivatieproblemen bij leerlingen effectief aan te pakken, volstaat het niet om alleen te reageren op symptomen zoals schoolmoeheid, prestatiedruk of uitval. We moeten naar de kern: de motivatie van leerlingen voeden op een duurzame manier.
Leraren zijn sleutelfiguren in dat motivatieproces. Door te investeren in een ABC-mindset – waarbij autonomie, verbondenheid en competentie bewust worden ondersteund – versterken ze niet alleen de motivatie van hun leerlingen, maar ook die van zichzelf.
Via ABC-groeigesprekken leren leraren gericht luisteren, vragen stellen en inspelen op wat leerlingen echt nodig hebben. Het resultaat? Meer betrokkenheid, een sterkere relatie met leerlingen en een veerkrachtiger schoolklimaat.
Deze aanpak bevordert zowel het professionele welzijn van leraren als de motivatie en leerwinst van leerlingen.
Het boek Het ABC van motivatie in onderwijs biedt concrete handvatten om deze aanpak waar te maken. Het combineert stevige wetenschap met praktijkgerichte voorbeelden en tools die leraren, schoolteams en beleidsmakers meteen kunnen toepassen. Zo wordt motiverend lesgeven geen vaag ideaal, maar een werkbaar kompas voor onderwijsverbetering.
