‘Goed in je vel’ in het jeugdwerk

‘Goed in je vel’ in het jeugdwerk

Waarom mentaal welzijn dé prioriteit van deze tijd is

Stef Vanderspikken weet als geen ander waar hij over spreekt. Als pedagogisch stafmedewerker bij Scouts en Gidsen Vlaanderen en ondervoorzitter van de Vlaamse Jeugdraad staat hij dagelijks in contact met vrijwilligers en jongeren. Bovendien is hij het aanspreekpunt integriteit binnen zijn organisatie.

Vanuit deze unieke positie ziet Stef hoe mentaal welzijn de afgelopen jaren is uitgegroeid tot het topthema van onze tijd. Niet toevallig bracht Scouts en Gidsen Vlaanderen dit naar voren als het belangrijkste punt in hun memorandum voor de verkiezingen van 2024.  

"Mentaal welzijn is een belangrijk thema binnen Scouts en Gidsen Vlaanderen en ook binnen de Vlaamse Jeugdraad,"vertelt Stef Vanderspikken. "De afgelopen tien jaar heeft de Vlaamse Jeugdraad dit telkens als één van hun hoogste prioriteiten gesteld."

Dit memorandum is meer dan een wensenlijstje. Het is een concrete roadmap met duidelijke handvaten voor beleidsmakers op alle niveaus. Van lokale besturen tot het Vlaamse parlement: de jeugdsector weet wat er nodig is en communiceert dit helder naar de politiek.

Jeugdwerk als voortrekker in preventie

De unieke kracht van het jeugdwerk

Jeugdwerk heeft een unieke positie in de samenleving. Wekelijks of tijdens vakanties zijn duizenden vrijwilligers in de weer als "grote broer of grote zus" met kinderen en jongeren. Ze creëren veilige plekken waar kinderen gewoon mogen zijn. Niet thuis, niet op school, maar op een derde plek.

Wat maakt jeugdwerk zo krachtig voor mentaal welzijn?

• Onvoorwaardelijke acceptatie: Kinderen en jongeren mogen er gewoon zijn wie ze zijn.
• Creatieve ontplooiing: Er is ruimte om te ontdekken wie je wilt worden.
• Peer learning: Jongeren leren er van oudere leden en leiding.
• Veilige uitdaging: De methodiek "Comfort-Stretch-Paniek" zorgt ervoor dat jongeren zichzelf mogen uitdagen zonder hun grenzen te ver te overschrijden.

De balans tussen jeugdwerk en jeugdwelzijnswerk

Waar ligt de grens?

Een van de grootste uitdagingen waar jeugdorganisaties mee worstelen is de vraag waar hun werk eindigt en waar professionele hulpverlening begint. "Vanaf het moment dat we merken dat een vrijwilliger zo verdiept raakt in de situatie van een kind of jongere dat het hun petje te boven gaat, dan moeten we daar echt wel een lijn trekken," legt Stef uit.

De realiteit is dat vrijwilligers heel hard zoekende zijn. Stef: "Hoe ver ga ik mee? Hoe ver gaan we mee als organisatie? Het is een zoektocht die nog wel een tijdje zal duren.”

Aanspreekpunten integriteit: het veiligheidsnet

Jeugdorganisaties hebben daarom aanspreekpunten integriteit - mensen die zowel preventief als reactief kunnen handelen. "Er zijn heel wat collega's van mij die, net als ikzelf, zo een aanspreekpunt zijn, maar evenzeer ook binnen de vrijwilligers zijn er een heel aantal aanspreekpunten," benadrukt Stef. "Die zijn belangrijk om zaken reactief mee te kunnen behandelen en om ervoor te zorgen dat er achteraf samen met ondersteuners van groepen gekeken kan worden welke stappen er gezet moeten worden."

De vier pijlers voor succesvol jeugdwerk

Om hun cruciale rol in mentaal welzijn te kunnen blijven spelen, hebben jeugdorganisaties vier essentiële zaken nodig:

1. Middelen

Financiële middelen zijn cruciaal om prioriteiten te kunnen blijven stellen. "Middelen zijn altijd belangrijk," benadrukt Stef, "zeker als je kijkt naar de return on investment die we daar later van krijgen."

2. Mensen

Het tekort aan vrijwilligers vormt momenteel één van de grootste uitdagingen. "Jongeren gaan op zoek naar wat het meest voordelige is voor hen en hebben niet altijd de tijd om een bepaald engagement op te nemen," legt Stef uit.

3. Plekken

Ik stel vast dat jongeren steeds minder plaats mogen innemen. We blijven op zoek naar plekken die niet ‘thuis, en niet school’ zijn. Plaatsen waar jongeren gewoon zichzelf kunnen zijn, zonder toezicht. Die cruciale "derde plek" zorgt voor een creatieve omgeving waar jongeren kunnen hangen of samen studeren tijdens de examens.

4. Tijd

Uit een bevraging van 500 groepsleiding blijkt dat tijd dé prioriteit is. "Ze voelen dat ze te weinig tijd hebben om de dingen te doen die ze graag willen doen," vertelt Stef. Veel tijd gaat nu naar randzaken zoals subsidies aanvragen, en niet naar wat de kern is van onze werking: de activiteiten zelf.

Samenwerking als sleutel tot succes

Naast deze 4 pijlers heeft Stef Vanderspikken nog 2 concrete voorbeelden om bij stil te staan:

De sociale kaart: een praktische oplossing

Het kind centraal

Met de oproep tot meer transversale samenwerking sluit Scouts en Gidsen Vlaanderen zich aan bij de oproep van Warm Vlaanderen. Want kinderen en jongeren houden zich niet aan de grenzen van beleidsdomeinen. Ze bewegen zich vrij tussen jeugdwerk, onderwijs, welzijn, cultuur en sport. Hun mentaal welzijn wordt beïnvloed door al deze domeinen samen. Het Netwerk WARM VLAANDEREN erkent deze realiteit en brengt alle betrokken partijen samen rond één centrale missie: een interministerieel decretaal omkaderd beleid dat de geestelijke gezondheid en veerkracht van Vlaamse kinderen en jongeren bevordert.