De Schooluitvalstrik

De Schooluitvalstrik

In Vlaanderen verlaat maar liefst 14% van de leerlingen het secundair onderwijs zonder een diploma of kwalificatie. Deze ongekwalificeerde uitstroom heeft verstrekkende gevolgen voor jongeren. Het beperkt niet alleen hun kansen op de arbeidsmarkt, maar vergroot ook hun risico op mentale gezondheidsproblemen, sociale uitsluiting en armoede.

Het rapport “De Schooluitvalstrik” van de Kinderrechtencoalitie Vlaanderen werpt een brede blik op deze problematiek en biedt waardevolle inzichten en aanbevelingen om schooluitval systemisch aan te pakken.

Waarom haken jongeren af?

Naast gebrek aan motivatie of “leermoeheid” is schooluitval vaak het resultaat van een ruimer en complex samenspel van factoren:

1. Persoonlijke omstandigheden:

• Jongeren die opgroeien in kansarmoede, een migratieachtergrond hebben, of geconfronteerd worden met psychische problemen lopen een hoger risico.
• Leerlingen die mantelzorg verlenen of moeten bijdragen aan het gezinsinkomen missen vaak lessen en raken achterop.

2. Schoolcontext:

• Pesten, een gevoel van onveiligheid of een gebrek aan verbinding met leerkrachten dragen bij aan schoolverzuim.
• Jongeren voelen zich soms niet gezien of gehoord in een systeem dat vooral op prestaties focust.

3. Systeemfouten:

• Onderwijssegregatie zorgt ervoor dat kwetsbare jongeren vaak in bepaalde scholen en richtingen terechtkomen, met minder middelen en kansen.
• Het watervalsysteem, waarbij leerlingen afdalen naar ‘lagere’ onderwijsvormen, versterkt het gevoel van falen.

Inspirerende praktijken tegen schooluitval

Het rapport van de Kinderrechtencoalitie deelt inspirerende voorbeelden die aantonen hoe schooluitval kan worden voorkomen:

• Warme Scholen: Scholen die inzetten op een motiverend en inclusief schoolklimaat waar leerlingen zich veilig en verbonden voelen, verlagen de kans op schooluitval aanzienlijk.
• Flexibel onderwijs: Praktijken zoals afstandsonderwijs via Bednet voor langdurig zieke jongeren of flexibele leertrajecten voor leerlingen met psychische kwetsbaarheden helpen hen verbonden te blijven met school.
• Onderwijsambassadeurs: In sommige jeugdhulpvoorzieningen werken onderwijsambassadeurs die jongeren begeleiden en ondersteunen in hun schoolloopbaan.
• Samenwerking tussen onderwijs en welzijn: Projecten zoals 1Gezin1Plan brengen onderwijs- en welzijnsactoren samen om gezinnen integraal te ondersteunen.

De impact op mentaal welzijn

Schooluitval raakt meer dan alleen de academische toekomst van jongeren. Het tast hun zelfvertrouwen aan en vergroot gevoelens van eenzaamheid en falen. Jongeren die afhaken, worstelen vaak met psychische problemen. Zo blijkt uit het rapport dat 1 op de 5 Vlaamse jongeren kampt met matige tot ernstige geestelijke gezondheidsklachten.

Het Netwerk Warm Vlaanderen erkent dat onderwijs en mentaal welzijn hand in hand gaan. Scholen moeten veilige, motiverende plekken zijn waar jongeren niet alleen kennis opdoen, maar zich ook gezien, gehoord en gesteund voelen.

Beleidsaanbevelingen

Om schooluitval structureel aan te pakken, pleit het rapport voor een brede en integrale aanpak:

1. Onderwijs als sociale gelijkmaker:

• Stop onderwijssegregatie en stimuleer diversiteit binnen scholen.
• Investeer in een brede eerste graad in het secundair onderwijs, zodat leerlingen niet te vroeg in ‘hokjes’ worden gestopt.

2. Inclusief en flexibel onderwijs:

• Maak scholen toegankelijk voor alle jongeren, ongeacht hun achtergrond of ondersteuningsnoden.
• Verhoog de flexibiliteit binnen het onderwijs, bijvoorbeeld door alternatieve leertrajecten en stages aan te bieden.

3. Focus op mentaal welzijn:

• Veranker welzijn in het schoolbeleid.
• Zorg voor voldoende middelen voor CLB’s, leersteuncentra en welzijnsactoren om leerlingen tijdig te ondersteunen.

4. Betrek jongeren en ouders:

• Stimuleer echte inspraak van jongeren en ouders in schoolbeleid.
• Werk armoedesensitief: verminder schoolkosten en schaf onnodige financiële drempels af.

Samen bouwen aan veerkrachtige jongeren

Het Netwerk WARM VLAANDEREN deelt de visie van het rapport “De Schooluitvalstrik”:

Het Netwerk ziet ongekwalificeerde uitstroom en schooluitval als een maatschappelijke onaanvaardbare probleem (MOP) dat een alarmsignaal is van een falend onderwijssysteem en van de andere factoren opgesomd in het rapport.

Met de strategieën 'Warme Scholen' en ''Warme Steden en Gemeenten” pakt het Netwerk de beschreven MOP systemisch aan met als outcome Veerkrachtige Jongeren.

Warme Scholen bouwen innovatief en samen aan warme, motiverende, inclusieve en talentgerichte leeromgevingen met een doorgedreven differentiatie en met de lat hoog maar op maat 

Zo krijgen de jongeren de kansen die ze verdienen.